اصطلاحات گیمیفیکیشن در کسب و کار : اجزا، مکانیک بازی و دینامیک بازی را در کدام تعمیرگاه پیدا کنم؟

این بار بحثمون حالت سهل ممتنع داره ( یعنی ظاهرش ساده اس اما خیلی خفنه ) و میخوایم راجع به اصطلاحات گیمیفیکیشن صحبت کنیم. وقتی حرف از بازی وار سازی می زنیم و کلمه بازی را به کار می بریم زیاد نباید تعجب کنیم اگر لازم باشه راجع به سطوح مختلف بازی سازی صحبت کنیم. چه چیزهایی یک بازی رو تشکیل میده، ( مکانیک بازی و دینامیک بازی ) و سوال مهم تر این که چه چیزی در یک بازی نقش اساسی را در درگیری کاربر ایفا میکنه؟

اصطلاحات گیمیفیکیشن :
هرم گیمیفیکیشن در کتاب کوین ورباخ

کوین ورباخ  هم یکی از متخصصان گیمیفیکیشن
(ایشون را اتوکشیده، مو جوگندمی مهربون صدا میزنیم) بسیار مشهور به حساب میاد.
اتوکشیده مهربون ما کتاب برای پیروزی (For the Win) را نوشته
(قشنگ حسش این بوده که داد بزنه برای پیییییرووووزی بعد یه عده حمله کنن به قلعه دشمن).
تو این کتاب از یک هرم صحبت میکنه که بخش های مختلف بازی را برای ما شرح میده.
این هرم نکته های خیلی زیادی داره
و ایراد خیلی از طراحی های گیمیفیکیشن را نشون میده.

در ادامه راجع به بخش های این هرم بیشتر توضیح میدم
اما برای این که بهتر مطلب را انتقال بدم چند تا مثال کوچک میزنم تا با این مثال ها،
تعریف ها را پیش ببریم.

برای مثال اول، یه بازی شطرنج دو نفره را در نظر بگیرین.
دومین مثال راجع به وقتی که به شما میگن به ازای خرید هر ۱۰ هزار تومان شارژ یک امتیاز میگیرید
و میتونید یا در قرعه کشی شرکت کنید یا با امتیازات دوباره شارژ بخرید.

هرم مربوط به سطوح مختلف یک بازی که ورباخ یا ورباک بهش اشاره میکنه

اصطلاحات گیمیفیکیشن : اجزای بازی یا Game Components

همیشه یک سری پیش نیاز ها برای شروع بازی وجود داره.
شاید بشه به ساده ترین چیزهایی که برای انجام بازی مورد نیازه،
اجزای بازی یا Game Components گفت.
در مثال اول، تو شطرنج به یک صفحه شطرنج و مهره ها نیاز داریم تا بازی شکل بگیره.
این اجزا ساده ترین و پایه ای ترین چیزهایی که برای بازی شطرنج نیاز داریم.
در مثال دوم شاید گوشی تلفن همراه،
یا وجود اپلیکیشن یا USSD Code ای که برای این مورد نوشته شده را میشه به عنوان اجزای بازی در نظر گرفت.
حتی امتیاز هم به نوعی جزو اجزای بازی به حساب میاد.

اصطلاحات گیمیفیکیشن : مکانیک بازی

مکانیک بازی در ساده ترین تعریف،
تمام قوانین و روندی هست که بر بازی حاکمه.
مکانیک بازی به نوعی ارتباط بین اجزای بازی را مشخص میکنه
و بازی در نگاه اول را شکل میده.
در شطرنج همه ما میدونیم که اسب به صورت ال شکل حرکت میکنه
و یا سرباز به صورت ضربدری حریفش رو میزنه.
مجموعه این قوانین یا مکانیک بازی که بازی شطرنج در نگاه ساده را شکل میده.
یا در مثال دوم این قانون که هر ۱۰ هزار تومان شارژ یک امتیاز داره جزو مکانیک بازی حساب میشه، حتی انتخاب بین قرعه کشی
یا خرید شارژ مجدد هم جزو مکانیک های بازی به حساب میاد.

اصطلاحات گیمیفیکیشن : دینامیک بازی

این مورد از اصطلاحات گیمیفیکیشن به نوعی جزو امیال و خواسته ها و انگیزه های انسان به حساب میاد.
چرایی انجام یک بازی برای هر فرد متفاوته
و این چرایی جزو دینامیک بازی به حساب میاد.
برای شطرنج، رقابت،
حل معما،
دوستی یا موارد دیگر می تواند جزو دینامیک بازی به حساب بیاید.
کافیه ببینید در هر بازی می خواهید چرایی انجام بازی برای کاربرتان چه چیزی باشه.
در مثال دوم شاید جایزه گرفتن،
رسیدن به یک هدف
و یا به دست آوردن را بشه جزو دینامیک های بازی به حساب آورد.
این بخش جزو مهم ترین بخش های یک بازی به حساب می آید.

چطور طراح گیمیفیکیشن بدی باشیم؟

اگر به هرم ورباخ توجه کنید، میشه دید که دینامیک بازی در بالاترین قسمت اون قرار گرفته.
اگر میخواهید طراح گیمیفیکیشن بدی باشید
کافیه تا خیلی ساده چند بازی یا گیمیفیکیشن را در نظر بگیرید.
امتیاز و جدول رده بندی که حتما باید باشه،
این قسمت هم از این بازی بر میدارم.
و به همین سادگی همه اجزای بازی در این طرح ها را در دیگ انداخته،
صبر کنید تا دم بکشد.
خیلی شانس داشته باشید مکانیک بازی به وجود میاد.
دینامیک بازی هم چون زیاد مهم نیست،
در این دستور پخت وجود نداره.
آخه کی به لذیذ بودن غذا و خاطره انگیز بودنش توجه میکنه،
همین که اسمش غذا باشه کافیه.

این دقیقا همون کاری که تو ایران خیلی انجام میشه.
هرم گیمیفیکیشن از پایین به سمت بالا در نظر گرفته میشه.
در صورتی که درست ترین حالت وقتی که به این سوال کلیدی و اساسی جواب بدی:

کاربر من چرا باید این کار (بازی، کار با اپلیکیشن) را انجام بده؟

اگر میخوای طراح گیمیفیکیشن بدی باشی این کار انجام نده،
اصلا سراغ حسی که از کار با محصول تو به سراغ کاربرت میاد نرو.
طراح خوب اول احساس رو در نظر میگیره،
بعد از اون و مطابق با احساسی که باید به وجود بیاد به سراغ مکانیک های به وجود آورنده اون حس میره.
در قسمت نهایی برای اجرایی سازی این مکانیک ها
به یک سری اجزا نیاز داره و نهایتاً به سراغ اونا میره.

اگر بخوام جدی صحبت کنم باید بگم، که طراحی گیمیفیکیشن به صورت غلط
هزینه های خیلی زیادی برای شما به همراه داره. وقتی یک عادت و روند را به وجود میارید،
اصلاح و شکستن اون و تغییر ذهنیت افراد کار خیلی سختی به حساب میاد.
پس در این مورد مثل طراح گیمیفیکیشن بد عمل نکنید.

اگر کاربر از محصول شما خوشش نیاد خیلی راحت پاکش میکنه!!!

اصطلاحات گیمیفیکیشن : نرخ درگیری کاربر در گیمیفیکیشن

این مورد جزو اصطلاحات گیمیفیکیشن و به طور کلی تر، کسب و کار های دیجیتال است.
ذهن ما به طور ناخودآگاه درگیر بسیاری از موضوعات میشه.
به وجود آمدن این درگیری ذهنی یا Engagement جزو مباحث عمیق مهندسی رفتار به حساب میاد که بعدا درباره اون صحبت می کنیم.
ولی نکته ای که الان میخوایم بهش اشاره کنیم اهمیت این درگیری ذهنی در کسب و کارهای نوین است. دنیای امروز با این همه شلوغی و انواع جذابیت هایی که ذهن کاربران شما را به خودشان درگیر می کنن، یک بازار رقابتی بسیار دشوار و سخت به حساب میاد.
در بین تمام رقیبان و همچنین دغدغه های روزمره افراد، باید جایی را برای خودتان باز کنید. انجام این کار راحت نیست ولی یکی از ابزارهای مناسب آن گیمیفیکیشن است.

درگیری کاربر یا وفاداری مشتری دو روی یک سکه هستند. تعریف های بسیار زیادی برای این مفاهیم ارائه شده. اگر کتاب طراحی گیمیفیکیشن گابه زیشرمن (مدیر شرکت دوپامین) یا همون Gamification by Design بخونیم،
میبینیم که ۵ تا معیار خوب برای اندازه گیری نرخ درگیری، یا به طور کلی درگیری کاربر با محصول شما معرفی کرده که در ادامه بهش اشاره می کنیم.

معیارهای کلی درگیری ذهنی کاربر

آخرین استفاده (Recency): چه مدت از آخرین استفاده کاربرتان از محصول شما میگذره؟

تعداد استفاده(Frequency): در ماه، هفته یا هر روز کاربر شما چند بار از محصول شما استفاده میکنه؟

مدت زمان استفاده (Duration): در هر بار کاربر شما چه مدت مشغول استفاده از محصول شماست؟

حرف زدن از شما در بین دیگران (Virality): کاربر شما وقتی مشغول استفاده از محصولتون نیست، چقدر راجع بهش با دیگران صحبت میکنه؟

ارزیابی صریح: کاربر شما چه امتیازی به محصول شما می دهد؟ هر چه قدر که درگیری بیشتر باشد این امتیاز هم بالاتر می رود.

درگیری کاربر برای ما چه مفهومی داره؟

خیلی اوقات، صاحبان مشاغل و استارتاپ ها بدون این که مفهوم دقیقی از کلمه درگیری در ذهنشون باشه،
هدفشون از پیاده سازی یک ویژگی یا حتی بازی وارسازی را، افزایش درگیری کاربران اعلام میکنن. وقتی از اونا میپرسیم که منظورتون از درگیری چیه،
یک سری فاکتورهای کیفی را بدون این که حسی از روش اندازه گیریشون داشته باشن عنوان میکنن. این که مسیر درست چجوریه،
سوالیه که در بحث مربوط به خودش راجع بهش صحبت میکنیم (بازم فک کنم میدونی کجا باید کلیک کنی ولی عجله نکن).
اما نکته ای که در ادامه میخوام بگم شاید در ادامه توضیح مفهوم درگیری یکی از مهمترین نکات باشه.

چیزی که زیشرمن خیلی روش کار میکنه این که از بین معیار های بالا ممکن تعدادیش برای کسب و کار شما حیاتی باشه.
اگر بخوام مثال بزنم، شاید برای فروشگاهی مثل دی جی کالا تعداد استفاده و حرف زدن ازش خیلی نقش پر رنگ تری از فاکتورهای دیگه داشته باشه.
یک تعمیرگاه خودرو شاید به دنبال ارزیابی صریح و حرف زدن در بین دیگران و همچنین آخرین استفاده باشه.
ذات کسب و کار شما تعیین میکنه که درگیری برای شما چه مفهومی داره و بعد از اونه که میتونید برای افزایش درگیری اقدام کنید.

تفاوت بازی با سرگرمی

یکی از مهم ترین مواردی که باعث میشه تا یک بازی با سرگرمی فرق داشته باشه، هدفمند بودن بازیه.

وقتی داری بی هدف آدامس میجوی به نوعی داری خودت سرگرم میکنی و هدفی هم از این کار نداری.
ولی وقتی که داری با دوستات منچ بازی میکنی، هدفت مشخصه و استراتژی بازی کردنت هم به نوعی دست خودته.
وقتی کپی کردن از یک بازی صورت میگیره شاید چیزی که از بین میره همین هدف و روح بازیه. و وقتی یک بازی هدف و روح نداشته باشه عملا کاربر شما را به نقطه مطلوب شما نمیرسونه.

اصطلاحات گیمیفیکیشن ته نداره! پس بریم سراغ اصل مطلب

در این بخش راجع به عناصر تشکیل دهنده بازی یعنی اجزای بازی، مکانیک بازی و دینامیک بازی صحبت کردیم. گفتیم که طراحی باید از سمت دینامیک بازی به سمت اجزای بازی پیش بره، چون حسی که کاربر باید از بازی داشته باشه از هر چیزی مهم تره. بعد از اون راجع به مفهوم درگیری یا Engagement برای هر کسب و کار صحبت کردیم. در نهایت هم به یک تفاوت اصلی بازی و سرگرمی اشاره کردیم.

بعد از این قرار که یک نفس عمیق بگیریم و وارد اعماق ذهن انسان بشیم. پس آماده تعجب کردن از تمام رفتارهای گذشته خودتون باشید.